Πότε φυτρώνει η ασφάκα;

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Νίκος Μάργαρης γράφει στο βιβλίο του «ΟΙΚΟ-ΛΟΓΙΚΑ» (Εκδόσεις Κάκτος - Αθήνα 1986) το άρθρο: Το φύτρωμα της ασφάκας.

Η ασφάκα είναι ένας θάμνος που αφθονεί στην Ελλάδα. Τη βρίσκουμε σχεδόν παντού και σε αρκετές περιοχές της Ηπείρου, της Πελοποννήσου, της Αττικής καθώς και στα νησιά του Αιγαίου δημιουργεί τους ασφακώνες, όπου κυριαρχεί. Έχει ωραιότατα κίτρινα λουλούδια που ανθίζουν, ανάλογα την περιοχή, από Απρίλιο μέχρι και Ιούνιο. Δεν είναι βέβαια περίεργο το γεγονός ότι πολλοί Έλληνες δεν τη γνωρίζουν. Φταίει φαίνεται, η ….αφθονία της και το γεγονός ότι είναι θάμνος. Βέβαια στην Αγγλία την έχουν μεταφέρει και τη χρησιμοποιούν ευρύτατα τόσο σε παρτέρια, μέσα στις πόλεις, όσο και στους κήπους τους σαν καλλωπιστικό φυτό.
Στο σημείωμα αυτό θ’ ασχοληθώ με το φύτρωμά της ασφάκας. Θεωρώ ιδιαίτερα γοητευτικό θέμα τις προσαρμογές των φυτών μας στο ιδιότυπο μεσογειακό κλίμα.
Οι σπόροι της ασφάκας πέφτουν στο έδαφος τέλος Ιουνίου αρχές Ιουλίου. Αν κάποιος τους μαζέψει και τους βάλει πάνω σε βρεγμένο βαμβάκι παρατηρεί ότι εκείνη την εποχή δεν φυτρώνει κανένας. Αυτό σημαίνει ότι οι σπόροι δεν πρόκειται να φυτρώσουν το καλοκαίρι έστω και αν πέσουν σποραδικές βροχές. Ο λόγος φαίνεται να είναι ουσιαστικός γιατί, αν ήταν δυνατόν να «ξεγελαστούν» από μια παροδική διαθεσιμότητα νερού, στη συνέχεια η επιβίωση τους θα ήταν προβληματική στους ζεστούς καλοκαιριάτικους μήνες και το νέκρωμα τους βεβαιότητα.
Αν όμως βάλουμε το υγρό βαμβάκι με τους σπόρους στους 15 βαθμούς Κελσίου παρατηρούμε ότι οι μισοί σπόροι φυτρώνουν. Φαίνεται δηλαδή ότι ο μηχανισμός που επιτρέπει τη φύτρωση δεν ελέγχεται μόνο από την ύπαρξη νερού αλλά και από μια χαμηλότερη θερμοκρασία. Μ’ αυτό τον τρόπο οι σπόροι περιμένουν στο έδαφος την κατάλληλη εποχή που τόσο το νερό όσο και η θερμοκρασία θα προσφέρουν τις καλύτερες προϋποθέσεις για ζωή στο νέο φυτό. Αν συνεχίσουμε το πείραμα αυτό και στους επόμενους μήνες, θα διαπιστώσουμε ότι όσο πλησιάζουμε προς το Φθινόπωρο, στην ίδια θερμοκρασία των 15 βαθμών Κελσίου, το ποσοστό φύτρωσης συνεχώς αυξάνει και φθάνει το 80% τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο. Δηλαδή ο μηχανισμός παρεμπόδισης της φύτρωσης, ακόμη και σ’ αυτή τη χαμηλή θερμοκρασία, συνεχώς μειώνεται όσο πλησιάζει η υγρή περίοδος.
Ας αφήσουμε τώρα τους σπόρους σαν πειραματικό υλικό και ας αρχίσουμε παρατηρήσεις στη φύση. Μέχρι και τον Σεπτέμβριο κανένας σπόρος δε φυτρώνει. Όμως τον Οκτώβριο φυτρώνουν μερικοί που γίνονται περισσότεροι τον Νοέμβριο και το Δεκέμβριο. Αν δούμε τη μέση θερμοκρασία του Νοεμβρίου βλέπουμε ότι είναι γύρω στους 15 βαθμούς. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι οι σπόροι της ασφάκας διαθέτουν από τη στιγμή που πέφτουν στο έδαφος την ανάλογη πληροφόρηση για να φυτρώνουν την κατάλληλη εποχή, δηλαδή τον Νοέμβριο. Τότε αρχίζει η υγρή περίοδος, πράγμα που θα τους επιτρέψει ν’ αυξηθούν αρκετά και να κάνουν βαθιές ρίζες έτσι που να καταφέρουν να ξεπεράσουν το δύσκολο επόμενο καλοκαίρι.
Αν συνεχίσουμε τις παρατηρήσεις μας στη φύση, θα διαπιστώσουμε ότι από τον Ιανουάριο και στη συνέχεια δεν εμφανίζονται νέα φυταράκια ασφάκας. Δηλαδή φαίνεται να υπάρχει ακόμη ένας μηχανισμός που τα προειδοποιεί να μη φυτρώσουν επειδή ο χρόνος που έχουν μπροστά τους δεν είναι αρκετός για να μεγαλώσουν τόσο ώστε να μπορέσουν να ξεπεράσουν το μακρύ, θερμό και άνυδρο καλοκαίρι.

Αν καταφέρουμε να φυτρώσουμε στο εργαστήριο σπόρους, τους οποίους μεταφέρουμε στη φύση, διαπιστώνουμε ότι μόνο εκείνοι που φύτρωσαν στις αρχές της υγρής περιόδου έχουν πιθανότητες επιβίωσης.

Όμως ένας μπορεί να ρωτήσει: Καλά την άνοιξη υπάρχει και άλλος μήνας που να έχει μέση θερμοκρασία 15 βαθμούς. Τι γίνεται τότε;

Η απάντηση, που έχει βγει από κατάλληλο πειραματισμό, είναι: Δε φυτρώνει! Κι αυτό συμβαίνει γιατί το χειμώνα οι σπόροι παίρνουν, πιθανότατα από τις χαμηλές θερμοκρασίες νέα εντολή. Μη φυτρώνετε γιατί οι συνθήκες, έστω και αν φαίνονται ευνοϊκές, δεν είναι. Σε λίγο έρχεται το καλοκαίρι. Δε θα προλάβετε να μεγαλώσετε και να ισχυροποιηθείτε τόσο που να το ξεπεράσετε! Αλλά είναι βέβαιο ότι οι σπόροι στο έδαφος υπάρχουν και ακόμη είναι βέβαιο ότι, έστω και αν δεν υπάρξει νέα προσφορά από τα ώριμα φυτά (που μπορούμε να τα κόψουμε), ξανά θα δούμε φυταράκια ασφάκας το επόμενο καλοκαίρι, επειδή με τις μεγάλες θερμοκρασίες νέα εντολή δίνεται στους σπόρους. Ξεχάστε την εντολή του χειμώνα!
Μόλις η θερμοκρασία πέσει στους 15 βαθμούς μπορείτε να φυτρώσετε .

Θα υπάρξουν οι προϋπόθεσης επιβίωσης!
Η φύση, πρέπει να το έχουμε πάντοτε υπόψη μας, ποτέ δε σπαταλά, αλλά πάντοτε δρα με μια τρομερή νομοτέλεια. Ας πάρουμε κάτι αντίστοιχο από τα ζώα, για να γίνει περισσότερο αντιληπτό. Μόλις έρθουν τα χελιδόνια ζευγαρώνουν, κάνουν φωλιές και αρχίζουν επώαση των αυγών και τάισμα των νεοσσών τους. Είναι κάτι αντίστοιχο μ’ αυτό που συμβαίνει στην ασφάκα. Πρέπει να προλάβουν τα μικρά χελιδονάκια να μεγαλώσουν και να ισχυροποιηθούν τόσο ώστε όταν έρθει το φθινόπωρο, που θα κάνουν την μετανάστευσή τους στο Νότο, να την αντέξουν. Τι νόημα θα είχε αν οι ασφάκες φύτρωναν την άνοιξη και τα χελιδονάκια βγαίνανε το Σεπτέμβριο;

Σίγουρα και τα δυο είδη θα εξαφανίζονταν.