Το γκι και το αρκουδοπούρναρο

Κράτησα τη ζωή μου Σεφέρης Θεοδωράκης

Άγρια μανιτάρια του δάσους. Χρήσιμος οδηγός μανιταροκυνηγιού.

Mushrooms

View SlideShare presentation or Upload your own. (tags: forest mushrooms)

Πότε φυτρώνει η ασφάκα;

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Νίκος Μάργαρης γράφει στο βιβλίο του «ΟΙΚΟ-ΛΟΓΙΚΑ» (Εκδόσεις Κάκτος - Αθήνα 1986) το άρθρο: Το φύτρωμα της ασφάκας.

Η ασφάκα είναι ένας θάμνος που αφθονεί στην Ελλάδα. Τη βρίσκουμε σχεδόν παντού και σε αρκετές περιοχές της Ηπείρου, της Πελοποννήσου, της Αττικής καθώς και στα νησιά του Αιγαίου δημιουργεί τους ασφακώνες, όπου κυριαρχεί. Έχει ωραιότατα κίτρινα λουλούδια που ανθίζουν, ανάλογα την περιοχή, από Απρίλιο μέχρι και Ιούνιο. Δεν είναι βέβαια περίεργο το γεγονός ότι πολλοί Έλληνες δεν τη γνωρίζουν. Φταίει φαίνεται, η ….αφθονία της και το γεγονός ότι είναι θάμνος. Βέβαια στην Αγγλία την έχουν μεταφέρει και τη χρησιμοποιούν ευρύτατα τόσο σε παρτέρια, μέσα στις πόλεις, όσο και στους κήπους τους σαν καλλωπιστικό φυτό.
Στο σημείωμα αυτό θ’ ασχοληθώ με το φύτρωμά της ασφάκας. Θεωρώ ιδιαίτερα γοητευτικό θέμα τις προσαρμογές των φυτών μας στο ιδιότυπο μεσογειακό κλίμα.
Οι σπόροι της ασφάκας πέφτουν στο έδαφος τέλος Ιουνίου αρχές Ιουλίου. Αν κάποιος τους μαζέψει και τους βάλει πάνω σε βρεγμένο βαμβάκι παρατηρεί ότι εκείνη την εποχή δεν φυτρώνει κανένας. Αυτό σημαίνει ότι οι σπόροι δεν πρόκειται να φυτρώσουν το καλοκαίρι έστω και αν πέσουν σποραδικές βροχές. Ο λόγος φαίνεται να είναι ουσιαστικός γιατί, αν ήταν δυνατόν να «ξεγελαστούν» από μια παροδική διαθεσιμότητα νερού, στη συνέχεια η επιβίωση τους θα ήταν προβληματική στους ζεστούς καλοκαιριάτικους μήνες και το νέκρωμα τους βεβαιότητα.
Αν όμως βάλουμε το υγρό βαμβάκι με τους σπόρους στους 15 βαθμούς Κελσίου παρατηρούμε ότι οι μισοί σπόροι φυτρώνουν. Φαίνεται δηλαδή ότι ο μηχανισμός που επιτρέπει τη φύτρωση δεν ελέγχεται μόνο από την ύπαρξη νερού αλλά και από μια χαμηλότερη θερμοκρασία. Μ’ αυτό τον τρόπο οι σπόροι περιμένουν στο έδαφος την κατάλληλη εποχή που τόσο το νερό όσο και η θερμοκρασία θα προσφέρουν τις καλύτερες προϋποθέσεις για ζωή στο νέο φυτό. Αν συνεχίσουμε το πείραμα αυτό και στους επόμενους μήνες, θα διαπιστώσουμε ότι όσο πλησιάζουμε προς το Φθινόπωρο, στην ίδια θερμοκρασία των 15 βαθμών Κελσίου, το ποσοστό φύτρωσης συνεχώς αυξάνει και φθάνει το 80% τους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο. Δηλαδή ο μηχανισμός παρεμπόδισης της φύτρωσης, ακόμη και σ’ αυτή τη χαμηλή θερμοκρασία, συνεχώς μειώνεται όσο πλησιάζει η υγρή περίοδος.
Ας αφήσουμε τώρα τους σπόρους σαν πειραματικό υλικό και ας αρχίσουμε παρατηρήσεις στη φύση. Μέχρι και τον Σεπτέμβριο κανένας σπόρος δε φυτρώνει. Όμως τον Οκτώβριο φυτρώνουν μερικοί που γίνονται περισσότεροι τον Νοέμβριο και το Δεκέμβριο. Αν δούμε τη μέση θερμοκρασία του Νοεμβρίου βλέπουμε ότι είναι γύρω στους 15 βαθμούς. Επομένως, μπορούμε να πούμε ότι οι σπόροι της ασφάκας διαθέτουν από τη στιγμή που πέφτουν στο έδαφος την ανάλογη πληροφόρηση για να φυτρώνουν την κατάλληλη εποχή, δηλαδή τον Νοέμβριο. Τότε αρχίζει η υγρή περίοδος, πράγμα που θα τους επιτρέψει ν’ αυξηθούν αρκετά και να κάνουν βαθιές ρίζες έτσι που να καταφέρουν να ξεπεράσουν το δύσκολο επόμενο καλοκαίρι.
Αν συνεχίσουμε τις παρατηρήσεις μας στη φύση, θα διαπιστώσουμε ότι από τον Ιανουάριο και στη συνέχεια δεν εμφανίζονται νέα φυταράκια ασφάκας. Δηλαδή φαίνεται να υπάρχει ακόμη ένας μηχανισμός που τα προειδοποιεί να μη φυτρώσουν επειδή ο χρόνος που έχουν μπροστά τους δεν είναι αρκετός για να μεγαλώσουν τόσο ώστε να μπορέσουν να ξεπεράσουν το μακρύ, θερμό και άνυδρο καλοκαίρι.

Αν καταφέρουμε να φυτρώσουμε στο εργαστήριο σπόρους, τους οποίους μεταφέρουμε στη φύση, διαπιστώνουμε ότι μόνο εκείνοι που φύτρωσαν στις αρχές της υγρής περιόδου έχουν πιθανότητες επιβίωσης.

Όμως ένας μπορεί να ρωτήσει: Καλά την άνοιξη υπάρχει και άλλος μήνας που να έχει μέση θερμοκρασία 15 βαθμούς. Τι γίνεται τότε;

Η απάντηση, που έχει βγει από κατάλληλο πειραματισμό, είναι: Δε φυτρώνει! Κι αυτό συμβαίνει γιατί το χειμώνα οι σπόροι παίρνουν, πιθανότατα από τις χαμηλές θερμοκρασίες νέα εντολή. Μη φυτρώνετε γιατί οι συνθήκες, έστω και αν φαίνονται ευνοϊκές, δεν είναι. Σε λίγο έρχεται το καλοκαίρι. Δε θα προλάβετε να μεγαλώσετε και να ισχυροποιηθείτε τόσο που να το ξεπεράσετε! Αλλά είναι βέβαιο ότι οι σπόροι στο έδαφος υπάρχουν και ακόμη είναι βέβαιο ότι, έστω και αν δεν υπάρξει νέα προσφορά από τα ώριμα φυτά (που μπορούμε να τα κόψουμε), ξανά θα δούμε φυταράκια ασφάκας το επόμενο καλοκαίρι, επειδή με τις μεγάλες θερμοκρασίες νέα εντολή δίνεται στους σπόρους. Ξεχάστε την εντολή του χειμώνα!
Μόλις η θερμοκρασία πέσει στους 15 βαθμούς μπορείτε να φυτρώσετε .

Θα υπάρξουν οι προϋπόθεσης επιβίωσης!
Η φύση, πρέπει να το έχουμε πάντοτε υπόψη μας, ποτέ δε σπαταλά, αλλά πάντοτε δρα με μια τρομερή νομοτέλεια. Ας πάρουμε κάτι αντίστοιχο από τα ζώα, για να γίνει περισσότερο αντιληπτό. Μόλις έρθουν τα χελιδόνια ζευγαρώνουν, κάνουν φωλιές και αρχίζουν επώαση των αυγών και τάισμα των νεοσσών τους. Είναι κάτι αντίστοιχο μ’ αυτό που συμβαίνει στην ασφάκα. Πρέπει να προλάβουν τα μικρά χελιδονάκια να μεγαλώσουν και να ισχυροποιηθούν τόσο ώστε όταν έρθει το φθινόπωρο, που θα κάνουν την μετανάστευσή τους στο Νότο, να την αντέξουν. Τι νόημα θα είχε αν οι ασφάκες φύτρωναν την άνοιξη και τα χελιδονάκια βγαίνανε το Σεπτέμβριο;

Σίγουρα και τα δυο είδη θα εξαφανίζονταν.

Πως και από Βιολογία μεριά;

Μεγάλο το πρωτοξάφνιασμα του μικρού παιδιού όταν βλέπει για πρώτη φορά τα μικροσκοπικά μυρμήγκια ή άλλα έντομα να κινούνται.....

Θάμουν στο Δημοτικό, όταν  φτιάχνοντας δρόμους σε χωριό που δεν ερχόταν αυτοκίνητο, μεγάλη εβδομάδα, βρήκα κάπου ένα πλόχερο σπόρους τριφυλλιού, που ανακάτεψα με το χώμα των δρόμων.
Πήγαμε για τις διαποπές του Πάσχα σε γειτονικό χωριό, οπότε επιστρέφοντας είδα το δρόμο που είχα φτιάξει καταπράσινο. Ενθουσιάστηκα, δεν κατάλαβα τι είχε συμβεί. Το τριφύλλι με τις βροχές που μεσολάβησαν είχε φυτρώσει!
Αργότερα στο Γυμνάσιο (1964-70) δεν κάναμε πολλά φυσιογνωστικά μαθήματα (φυτολογία, ζωολογία, ανθρωπολογία, βιολογία), γιατί σταδιακά τα μαθήματα αυτά αντικαταστάθηκαν από τη Χημεία και τη Φυσική. Ως τότε η Χημεία και η Φυσική άρχιζαν στη Δ Γυμνασίου (σημερινή Α Λυκείου)
Στη Στ Γυμνασίου (σημερινή Γ Λυκείου) είχε έρθει στα Σχολεία, μαζί με τα Μαθηματικά του Στάϊκου και ένα βιβλίο Βιολογίας (νομίζω του Μαργαρίτη) που έθετε τη Βιολογία σε νέους δρόμους (DNA, πρωτεϊνες κλπ)
Ο καθηγητής στο Σχολείο ενώ δίδασκε με ζέση στο πρακτικό τμήμα Φυσική, Χημεία ,την Βιολογία την είχε πολύ πολύ μακρινό συγγενή.
Το φθινόπωρο του 1970 πέρασα στο Φυσικό της Αθήνας (κάπου στη μέση σε σύνολο 120)
Μέσα στα μαθήματα του Α έτους ήταν και η γενική Βιολογία που δίδασκε ο Γεώργιος Πανταζής. Το βιβλίο ένα δίτομο με μαύρο εξώφυλλο είχε μάλλον ξεπεραστεί από την εποχή. Η έδρα της Βιολογίας ήταν στο κτίριο της Νομικής, μπαίνοντας από Σόλωνος στο Ισόγειο αριστερά. Ο Πανταζής δίδασκε τότε Βιολογία και στους φοιτητές της Ιατρικής. Το βιβλίο ήταν περιγραφικό για τις διάφορες κατηγορίες οργανισμών (ρικέτσιες, πρωτόζωα, μύκητες, ανώτεροι οργανισμοί κλπ - γράφω ότι θυμάμαι και πιθανόν να κάνω και κάνα λάθος), σε άπταιστη καθαρεύουσα, αδύνατον να μαθευτεί.
Τον καθηγητή Πανταζή τον είδαμε λίγες φορές που έκανε μάθημα στο αμφιθέατρο στο κτίριο της Νομικής με είσοδο από Σίνα στο ισόγειο. Ερχόταν με κουστωδία βοηθών. Κάποιος βοηθός της έδρας κρατούσε το παλτό να το φορέσει ο καθηγητής στο πέρας του μαθήματος. Στη φυσιογνωμία ήταν αρχοντάνθρωπος, ευφραδέστατος με λίγα λόγια παλιός πανεπιστημιακός καθηγητής. Θυμάμαι Γενάρη μήνα, κάτι γλυκές χειμωνιάτικες λιακάδες που είχε μικρό ακροατήριο έκανε το σχόλιο: Α βλέπω οι αλκυονίδες μέρες αραίωσαν το ακροατήριο.
Το εργαστήριο Βιολογίας ήταν το πρώτο εργαστήριο που ξεκινήσαμε στο έτος.
Φορούσαμε άσπρες ιατρικές μπλούζες, είχαμε αγοράσει και ένα σετ για τις παρατηρήσεις στο μικροσκόπιο.
Στο εργαστήριο Βιολογίας καθόμασταν σε μεγάλους επίμηκεις πάγκους, είχε καθε φοιτητής το μικροσκόπιο του. Είδαμε το κλασικό γράμμα e στο μικροσκόπιο, μετά τα κύταρα στη φλόυδα του κρεμυδιού, επιθηλιακά κύτταρα από τη γλώσσα. Ότι παρατηρούσαμε στο μικροσκόπιο το σχεδιάζαμε.
Κάναμε την εξέταση της ομάδας αίματος, παρατηρήσαμε μικροοργανισμούς στο μικροσκόπιο με το κάτοπτρο, ενώ τακτικές ήταν και οι προβολές ταινιών από τον μικρό θαυμαστό κόσμο της Βιολογίας. Οι εξετάσεις στο εργαστήριο ήταν να γράψουμε τι έδειχναν εικόνες από παρασκευάσματα, που περάσαμε άνετα σχεδόν όλοι. 

Τον Σεπτέβριο του 1971 πέρασα σχετικά εύκολα και ανέλπιστα θαλεγα το μάθημα της Γενικής Βιολογίας, διαβάζοντας και γράφοντας από ένα  εγκυκλοπαιδικό βιβλίο Βιολογίας των εκδόσεων «Πάπυρος» στο οποίο έγραφαν μερικοί βοηθοί της έδρας του Πανταζή που θυμάμαι σαν αρχοντάθρωπο καθηγητή κάτι σαν το γέρο της Δημοκρατίας Γεώργιο Παπανδρέου. Τα χρόνια περάσαν, σε μια στιγμή είχαμε συμφοιτητή βοηθό της έδρας της Βιολογίας, που ήθελε πτυχίο Φυσικού, δεν ξέρω γιατί.

Μετά τον διορισμό μου στη Δ/θμια Εκπαίδευση, βρέθηκα να διδάσκω 3 τάξεις Γυμνασίου, 3 τάξεις Λυκείου, όλα τα μαθήματα των κλάδων ΠΕ4 στο ακριτικό Δελβινάκι. Πόσες ώρες είχα την εβδομάδα δεν θυμάμαι 30 θάταν.

Έτσι δίδασκα  στην Α Γυμνασίου Ζωολογία, Φυτολογία, στην Β Γυμνασίου Ανθρωπολογία, στην Γ Γυμνασίου Βιολογία, στην Α Λυκείου Γεωλογία, στην Β Λυκείου Ανθρωπολογία, στην Γ Λυκείου Βιολογία, πέραν της Φυσικής, της Χημείας και της Γεωγραφίας σε όλες τις τάξεις. Βρήκα θυμάμαι στο αρχείο του Σχολείου από παλαιότερο καθηγητή του Σχολείου, πολύ ωραία, έξυπνα θέματα στη Φυσική και στη Γεωγραφία του Γυμνασίου.

Στις εξετάσεις του Ιουνίου στη Βιολογία της Γ Λυκείου μεταξύ των θεμάτων έβαλα να γράψουν τους νόμους του Μέντελ. Σε ένα γραπτό, αφού έγραψε τους 2,3 νόμους του Μέντελ στη συνέχεια έγραφε ότι υπάρχει και ο νόμος της κυριαρχίας που θα τον εξετάσουμε ….στην επόμενη παράγραφο. Αντιγραφή, εξυπνάδα, παπαγαλία;

Την επόμενη χρονιά στο Λύκειο Κατσανοχωρίων οι 6 τάξεις της προηγούμενης χρονιάς έγιναν 3, αυτές του Λυκείου, οι ώρες 21. Ξανά Βιολογία στην Γ Λυκείου, Γεολογία στην Α Λυκείου.Την επόμενη χρονιά στο Λύκειο Ζωσιμαίας, γύρισα στο Σχολείο που ήμουν σαν μαθητής. Στα θρανία που καθόμουν τα χρόνια 1964-79 καθόταν άλλα πρόσωπα, πιο αυθόρμητα, πιο φωτεινά. Τώρα είχαμε την γνωστή γκρίνια ποιος Αλλοδαπός θα κάνει τα μαθήματα του πλυσταριού, την Οικονομική Γεωγραφία της Β Λυκείου, την Ανθρωπολογία της Β Λυκείου, την Γεωλογία της Α Λυκείου, την Βιολογία της Γ Λυκείου. Συμφωνήσαμε ότι όποιος κάνει τη Φυσική και τη Χημεία σε ένα τμήμα θα κάνει και το δευτερεύον μάθημα. Ετσι πέρασαν ειρηνικά αρκετά χρόνια.

Την πρώτη χρονιά που άρχισαν οι Δέσμες ξεκίνησα, μετά και από παράκληση και άλλων παραγόντων, τη Βιολογία, Ανθρωπολογία στη 2^η Δέσμη, μαζί με την Φυσική και τη Χημεία. Χαρά στο κουράγιο μου.

Τα μαθήματα των δεσμών εκείνη την πρώτη χρονιά άρχισαν μετά τα Χριστούγεννα.

Κατά την διάρκεια των εορτών έκανα ταξίδι στην Αθήνα για να προμηθευθώ και να μελετήσω τη Βιολογία. Το βιβλίο που διδάσκονταν τότε ήταν το εύκολο σχετικά βιβλίο της Βιολογίας Κριμπά Καλοπίση, μαζί με την Ανθρωπολογία Ασπιώτη που είχα διδάξει τα προηγούμενα χρόνια. Βρήκα τότε εξαιρετικά βιβλία Βιολογίας, όπως του Καφάτου, ένα ξένο μεταφρασμένο πολύ ωραίο για τα DNA RNA πρωτεϊνοσύνθεση κλπ.  Η  Φυσική τότε ήταν το βιβλίο του Αλκίνοου Μάζη, και η Χημεία του Οδυσσέα Σακελλαρίδη, μέχρι την υδρόλυση μόνο. Πολλά από εκείνα τα παιδιά, καλούς γιατρούς πλέον, βλέπω με ευχαρίστηση σε Νοσοκομεία, ή σε ιδιωτικά ιατρεία και στις σελίδες των ιατρών του τοπικού τύπου.  Μετά από αυτή τη χαρακτηριστική χρονιά δεν ξαναδίδαξα Βιολογία σε Δέσμη, δεν χρειαζόταν πλέον, υπήρχαν συνάδελφοι ΠΕ4 Βιολόγοι. Περιστασιακά δίδαξα Βιολογία σε τμήματα που έκανα Φυσική και Χημεία. Πολλές φορές όμως στους δρόμους μου συναντώ τη Βιολογία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.